Sporcu Performansında Kişiliğin Etkileri

Dersler, araştırma projeleri, Kaçık Prens derken Uzaktan Orta'ya uzun süredir eğilemedim. Hazır dersler bitmiş ve elimde biraz boş zaman kalmışken bir süredir ele almayı düşündüğüm sporcu performansında kişiliğin etkisi konusu üzerine bir not düşeyim istiyorum.

Kişilik deyince insanın aklına türlü türlü özellikler geliyor: Sosyal, dışa dönük, kaygılı, maceraperest, sorumluluk sahibi, cana yakın, disiplinli, sinirli, uysal...Neredeyse dildeki her sıfat bir kişilik özelliğini anlatıyor. Durum bu olunca psikologların birinci sıkıntısı bu kadar çok sayıda özelliği nasıl aynı anda inceleyecekleri. Bu konuda on yıllar boyu dünyanın çeşitli ülkelerinde yapılan çalışmalar tüm bu kişilik özelliklerini kabaca beş boyutta toplayabileceğimizi gösteriyor (bazı kültürlerde altı, bazı kültürlerde dört çıktığı da oluyor ama genelde beş faktör olduğu için ben de bu beş faktör üzerinden gideyim): Dışa dönük olma, kaygılı olma, tecrübeye açık olma, geçimli olma, disiplinli olma.

Bu beş temel kişilik özelliğinin her biri sporcuların performansını belli durumlarda etkiler. Uzaktan Orta'nın favori sporu futbol üzerinden örneklendirelim. Dışa dönük insanlar etraflarındakiyle iletişime girmeye yatkın olurlar. Başlarına kötü bir şey geldiğinde bunu çevrelerindekiyle paylaşma eğilimindedirler ki bu da onların kötü durumlarla başa çıkabilme şanslarını artırır. Dışa dönüklüğü yüksek olan bir futbolcu da yenilgiden sonra keyifsizliğini ve varsa kırgınlığını takımdaki diğer kişilerle paylaşma olasılığı daha yüksek olacağı için yenilgiyi daha çabuk geride bırakır. Kaygılı olmayan bir futbolcunun büyük maçlarda performansında pek azalma olmaz. Tecrübeye açık bir futbolcu yeni deneyimlerden daha az çekindiği için bir takıma transfer olduğunda uyum sürecini daha çabuk atlatır. Disiplinli bir futbolcunun performansında daha az dalgalanma olur. Geçimli futbolcular da hocalarıyla ve takım arkadaşlarıyla daha iyi ilişkilere sahip olurlar.

Beş temel kişilik özelliği de belli durumlarda sporcuların performansını etkileme potansiyeline sahip olmasına sahip de bunlar arasında en önemli kişilk özelliği hangisi? Bir başka deyişle uzun vadede en yüksek performansa sahip sporcuları diğerlerinden ayıran en önemli kişilik farkı ne? Bu konuda tüm araştırmalara bakınca benim cevabım disiplinli olma. İş istikrarlı performansa geldiğinde uzun süre formlarını koruyan başarılı sporcuların diğerlerinden en büyük farkı çok disiplinli çalışmaları. Belli bir günlük takvimden kesinlikle ödün vermemeleri, sorumluluklarının bilincinde olmaları ve çalışkanlıkları. Örneğin yapılan araştırmalarda uluslararası düzeyde yarışan sporcuları ulusal ya da bölgesel düzeyde yarışanlardan ayıran en önemli kişilik özelliği disiplinli olmaları. Futbolda oyuncuların sezon boyu performans istatistiklerinin ne kadar iyi olduğunun da en önemli belirleyicisi yine disiplinli olma. Yüksek disiplinli sporcuların diğerlerinden daha iyi performans göstermesinin altında yatan nedenler ise müsabakalara daha iyi hazırlanmaları, müsabaka esnasında gereksiz risk almaktan kaçınmaları, ve zorluklarla ve stresle daha iyi başa çıkabilmeleri.

Bunlar da ilginizi çekebilir:
En İyi Kulüp Takımlarında Oynayan Oyunculardan Kurulu Milli Takımlar Daha mı Başarılı?
Hocaların Takımda Operasyon Yapmasının Nedeni Pişmanlıktan Kaçmak Olabilir mi?

Not. Kişiliğin sporcu performansına etkisi konusuna ilginiz varsa aşağıdaki makale çok güzel bir başlangıç noktası olabilir:

Allen, M. S., Greenlees, I., & Jones, M. (2013). Personality in sport: a comprehensive review. International Review of Sport and Exercise Psychology, 6, 184-208.